De noodzaak voor circulaire architectuur wordt inzichtelijk gemaakt door het begrip Earth Overshoot Day . Dit is “de dag van een bepaald jaar wanneer – vanaf 1 januari geteld – de mensheid wereldwijd net zoveel van de Aardse grondstoffen, voedingswaren, en dergelijke heeft opgebruikt als wat de Aarde in één jaar tijd terug kan opbrengen en de geproduceerde afvalstoffen kan verwerken” (bron Wikipedia). Volgens deze berekening methode is deze dag de laatste decennia vervroegd van 14 december (1981) naar 2 augustus (2017).

De noodzaak voor circulaire architectuur
Ontbossing Borneo 1950 – 2020

Ontwerp uitgangspunten
Ooms architecten wil een bijdrage leveren aan het tot stand komen van een circulaire economie. Maar wat betekent circulaire economie? Er bestaan voor circulaire economie inmiddels 144 definities ! Wij hebben het dan over “het creëren van een economisch systeem waarin hoogwaardig hergebruik van grondstoffen zorgt voor nieuwe waarde.” Het gaat dus om nieuwe verdienmodellen, ook voor de vastgoedsector.

De consequenties van deze uitgangspunten hebben wij vertaald naar ontwerp uitgangspunten. Deze zijn geïnspireerd op de invalshoeken Recycle, Re-use, Reduce en het aanbieden van producten als dienst. Hieronder bespreken wij kort wat deze begrippen kunnen betekenen.

De consequenties van circulaire architectuur brengen wij voor opdrachtgevers ook financieel in beeld. Dit doen wij door te kijken naar de gevolgen van (meer of minder) duurzame ontwerpkeuzes in de Total Cost of Ownership van een gebouw.
In onze projecten bespreken wij deze graag in een vroeg stadium met de opdrachtgever.

Recycle betekent voor onze ontwerpen, dat we zoeken naar producten, waarin grondstoffen zijn hergebruikt. Of die zijn opgebouwd uit grondstoffen, die oneindig voorradig zijn (renewable sources). Hout is een biobased materiaal dat groeit en bij duurzaam beheer oneindig voorradig is. Staal is dat niet maar kan zonder kwaliteitsverleis voor 100% worden hergebruikt na demontage. Al 30% van het staal in de wereld wordt uit schroot geproduceerd en meer dan 80% van het balkstaal.

Elektriciteit
Wat betreft energie betekent het recycle principe de toepassing van oneindige energie bronnen. Op het gebied van elektriciteit energie opwekking m.b.v. zon en wind. 

In het ontwerp voor een bedrijfsgebouw van 10.000m2 in Reeuwijk hebben we voorgesteld het volledige dak te voorzien van PV panelen.  De extra geproduceerde energie kan aan omliggende bedrijven worden geleverd. Zo ontstaat er een lokale energie centrale met oneindige, duurzaam opgewekte energie.

Warmte
Op het gebied van warmte zijn warmtenetten een goede optie. Ten opzichte van de warmtepomp een materiaal efficiënte oplossing.
In het warmtenet kunnen bronnen als (uiteraard alleen duurzaam gewonnen) biomassa of aardwarmte worden gebruikt. In verschillende scenario’s heeft het planbureau voor de leefomgeving berekend, dat biomassa en zelfs ook nog (CO₂ gecompenseerde) fossiele brandstoffen nodig zijn om de doelstellingen van het klimaatakkoord te halen.

Voor de woningbouw is er door CE Delft onderzoek gedaan wat de ins en outs zijn van verschillende oplossingen als vervanging van gas. PV panelen en een warmte pomp zijn op dit moment de meest economische opties. Voor de toekomst wordt veel van het gebruiken van aardwarmte verwacht. De financiering van het overschakelen op een alternatief van gas, zoals een warmtepomp, in een bestaande woning is echter voor veel huishoudens nog een grote uitdaging blijkt uit een onderzoek van Milieudefensie.

Re-use betekent flexibiliteit van het ontwerp en de mogelijkheid van demontage van toegepaste bouwmaterialen in de toekomst. Het terugwinnen van grondstoffen, producten en bouwmaterialen zijn van grote betekenis in de circulaire economie. Voorwaarde is dat deze onderdelen op een manier kunnen worden verwijderd, dat ze ook te hergebruiken zijn. In onze ontwerpen houden wij daar zoveel mogelijk rekening mee.
En re-use betekent natuurlijk zuinig zijn op onze bestaande gebouwen voorraad door herbestemming goed te overwegen.
Door het ontwerp te benaderen vanuit het hergebruiken van grondstoffen, producten en bouwmaterialen worden gebouwen een grondstoffen depot. En een sloopbedrijf een demontage bedrijf.

Reduce betekent  het reduceren van de toepassing van (nieuwe) grondstoffen. Voor onze ontwerpen passen we bij voorkeur bouwmaterialen toe waarin zo min mogelijk nieuwe grondstoffen zijn gebruikt of biobased zijn. En die een lange levensduur hebben en een lage onderhoudsvraag. En als er onderhoud nodig is, met biologisch afbreekbare middelen.
Voor de HIC Breda hebben we voor de gevel gekozen uit onbehandeld hout wat geen onderhoud nodig heeft. Verder bestaat de gevel uit een plaatmateriaal, gemaakt van houtvezels, dat eenvoudig met biologisch afbreekbare middelen kan worden gereinigd.

Circulaire economie pur sang
Het gebruiken van producten die als dienst worden aangeboden, waarbij de producent eigenaar blijft van het product en een prestatie garandeert tegen aan afgesproken prijs. Dit  stimuleert fabrikanten producten te maken, die energiezuinig zijn, demontabel en robuust zijn, weinig onderhoud vragen en een lange levensduur hebben. Bijkomend voordeel voor de producent is, dat hij eigenaar blijft van de gebruikte grondstoffen.